مجازات توهین و افترا
جرم افترا زدن
توهین و افترا از جرائمی هستند که قانون گذار برای آن ها مجازات پیش بینی نموده و قابل پیگیری قانونی هستند. تعریف این جرم از نظر قانون گذار کمی متفاوت از تعریف عرفی آن می باشد.
جرم افترا زمانی محقق می شود که شخصی به شخص دیگر نسبتی بدهد که علاوه بر توهین آمیز بودن، واقعیت هم نداشته باشد. مثلا به شخصی به دیگری نسبت دزدی بدهد، در حالی که در واقع آن فرد دزد نیست.
برای تحقق جرم افترا زمانی که به صورت شفاهی انجام می شود، شاکی باید بتواند آن گفتار را ثابت کرده و برای آسیب هایی ناشی از آن، ادله و مدارک محکمه پسند به قاضی ارائه دهد. اما اگر افترا به صورت نوشتاری انجام شده باشد به عنوان مثال در روزنامه یا نشریه یا پیام و مقاله ای نسبت به کسی نوشته شود، اثبات آسیب های آن بسیار ساده تر خواهد بود.
لازم به ذکر است برای وقوع جرم افترا باید نسبتی که به شاکی داده می شود در واقع یک جرم باشد. مانند کلاهبردار، دزد و … در غیر این صورت یعنی اگر آن نسبت جرم نباشد، جرم افترا، صورت نگرفته است. مثلا نسبت بی ادب یا بی تربیت به دیگری، از آن جا که این نسبت ها جرم نیستند، بنابراین جرم افترا محقق نشده همچنین انتساب عمل مجرمانه به شاکی باید به روشنی و صراحت انجام شده باشد.
با جمع شرایط مذکور در صورتی که افترا زننده نتواند جرم انتسابی به شاکی را ثابت کند، جرم افترا واقع شده و او مجرم و قابل مجازات است. اما اگر متهم بتواند ثابت کند که شاکی واقعا جرم انتسابی را انجام داده دیگر جرم افترا واقع نمی شود.
مجازات افترا زدن چیست ؟
مجازات جرم افترا طبق ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی می تواند از ۱ ماه تا ۱ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق باشد. این ماده مقرر می دارد: «هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحا نسبت دهد یا آن‌ها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی که موجب حد است به یک ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و یا یکی از آن ها حسب مورد محکوم خواهد شد.
تبصره: در مواردی که نشر آن امر اشاعه فحشا محسوب گردد هر چند بتواند صحت اسناد را ثابت نماید مرتکب به مجازات مذکور محکوم خواهد‌شد.»
مشتکی عنه یعنی کسی است که جهت انجام جرم افترا از او شکایت شده است می تواند با اثبات ادعایش از خود دفاع کند. یعنی اگر این شخص بتواند ثابت کند که جرم انتسابی به شاکی در واقع درست بوده، اتهام افترا از او برداشته خواهد شد و حکمی برایش صادر نمی شود. در غیر این صورت برای رهایی از مجازات، راهی جز کسب رضایت شاکی ندارد. در این موارد معمولا امکان جلب رضایت شاکی کار خیلی سختی نیست و دادگاه نیز در این زمینه همکاری می کند.
زمانی که وقوع جرم افترا و هتک حرمت، جنبه عمومی پیدا کند، قانون گذار در مجازات آن سختگیری اعمال می کند است و مساله را به شکل جدی تری به پیگیری می کند. مانند مواقعی که شخصیت‌‌های اجتماعی، سیاسی و شناخته شده مورد هتک حرمت و افترا قرار گیرند.
جرم توهین
جرم توهین زمانی محقق می شود که نسبت به فردی هتک حرمت انجام شود که این هتک حرمت لزوما یک فعل مجرمانه نیست. مثلا توهین به شخصی با الفاظ رکیک، توهین و هتک حرمت محسوب می‌شود و قانون گذار برای آن مجازات در گرفته است. توهین چه شفاهی باشد یا کتبی حتی در پیامک و چه بدنی باشد، قطعا قابل پیگیری قانونی است و با اثبات وقوع آن، مجازات کننده شامل مجازات توهین خواهد شد.
جمله توهین‌آمیز، جمله ای است که سبب بدنامی یا بی اعتباری افردی شود. یا اینکه از دید اعضای یک جامعه به این صورت باشد یا می توان گفت توهین جمله ای است که نشان دهنده دشمنی، تحقیر یا به استهزا گرفتن شخصی باشد که به اعتبار شخص در محل کار و زندگی او آسیب برساند.
هرچند به طور کلی نمی شود تعریف کلی و مشخصی از معنا و مفهوم توهین و هتک حرمت بیان کرد و تشخیص آن بر عهده وکلا و بازپرسان و قضات دادگاه ها می باشد.
مجازات توهین و فحاشی در قانون
با اثبات جرم توهین توسط شاکی، بر اساس نظر قاضی، امکان دارد اهانت کننده از پرداخت جزای نقدی تا ضربات شلاق محکوم شود. البته مجازات توهین و هتک حرمت سبب ایجاد سوء پیشینه موثر برای مرتکب آن نخواهد شد.
بر اساس ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی: «توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک، چنانچه موجب حد قذف نباشد، به مجازات شلاق تا (۷۴) ضربه و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.»
در توهین نیز مانند افترا، نقش شخصیت و مقام فردی که مورد توهین واقع می شود در انتساب توهین بسیار موثر است. مثلا توهینی که به یک مقام سیاسی یا علمی می شود، متفاوت از توهین به فرد معمولی بررسی و مجازات خواهد شد.
چنانچه ماده ۶۰۸ قانون مجازات مقرر می دارد: «هرکس با توجه به سمت، یکی از روسای سه قوه یا معاونان رئیس جمهوری یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه‌ها و موسسات و شرکتهای دولتی و شهرداری‌ها در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین نماید به سه تا شش ماه حبس و یا تا (۷۴) ضربه شلاق و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شود.»
یا اینکه با توجه به ماده ۵۱۴ قانون مجازات اسلامی: «هرکس به حضرت امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی رضوان ا.. علیه و مقام معظم رهبری به نحوی از انحاء اهانت نماید به حبس‌از ۶ ماه تا ۲ سال محکوم خواهد شد.»
شکایت بابت توهین و فحاشی
در صورتی که شاکی از جرم توهین و افترا برای برای طرح شکایت خود از وکیل استفاده نماید، دیگر نیازی به حضور در دادگاه نخواهد داشت و وکیل اقدامات مربوط به شکایت را از سوی شاکی انجام خواهد داد.
جلسات دادرسی جهت بررسی جرم افترا، می‌تواند فقط با حضور قاضی یا قاضی و هیأت منصفه تشکیل شوند. البته جرایم مطبوعاتی باید از سوی هیأت منصفه مورد رسیدگی واقع شود. هیأت منصفه مطبوعات باید بیشتر از اهالی مطبوعات و حقوقدانان تشکیل شود. هیأت منصفه در واقع بیانگر خواست و افکار عمومی است و لذا هیأت منصفه در جرایم مطبوعاتی برای آن است که این جرایم در معرض قضاوت افکار عمومی جامعه گذاشته شود.
در مجموع با توجه به پیچیدگی هایی که در تحقق جرم توهین و افترا وجود دارد و گاهی منجر به مجازات های سنگینی برای مرتکبین این اعمال خواهد شد، لذا به کسانی که می خواهد اقدام به طرح این دعاوی نمایند و یا اینکه طرف این دعاوی واقع می شوند اکیدا توصیه می شود برای احقاق حق خود و دفاع مناسب از حق خود به وکلا و مشاوران حقوقی متخصص و مجرب در این حوزه مراجعه نمایند تا با صرف وقت و هزینه کمتر به نتایج بهتری برسند.
گذشت از جرائم توهین و افترا
طبق ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی توهین و افترا از جرایم قابل گذشت محسوب می شوند بنابراین در هر دو جرم با گذشت شاکی خصوصی و اعلام رضایت او، مجازات نیز بخشیده خواهد شد. همچنین اگر شاکی قبل از طرح شکایت، فوت کند، ورثه او نمی توانند به نیابت از متوفی شکایت توهین یا افترا را در مراجع قضایی طرح کنند. اما اگر شاکی قبل از فوت شکایت را مطرح کرده باشد و تنها قبل از اعلام حکم دادگاه فوت کند، در این صورت ورثه می توانند اجرای حکم را پیگیری کنند.