شکایت کیفری
مردم برای مسائل گوناگون حقوقی به مراجع قضایی مراجعه می کنند که هرکدام از این موارد دارای مراجع مختلفی جهت رسیدگی هستند اما در یک تقسیم بندی کلی رجوع به دادگاه ها برای طرح شکایت در قالب دو نوع دعوا و درخواست، پیگیری و بررسی میشود، با عنوان دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری.
دعوای حقوقی
دعوای حقوقی به دعوایی گفته می شود که در آن حق و حقوق افراد مورد خدشه واقع شده است و افراد برای مطالبه حقوق نقض شده خود به محاکم مراجعه می کنند. بسیاری از موارد حقوق اشخاص در قانون مدنی ذکر شده است که در دو طبقه کلی بیان شده: حقوق مالی و حقوق شخصی.
حقوق مالی؛ حقوقی هستند که مستقیما به اموال متعلق می شوند و آنان را در بر میگیرند مانند حق مالکیت، قراردادهای خرید و فروش و نقل و انتقالات مالی، طلب ها و بدهکاری های مالی، ارث، مهریه، وقف و غیره.
حقوق شخص؛ مسائلی هستند که به صورت مستقیم شخصیت افراد تحت تاثیر آن است. از جمله این حقوق می توان به ازدواج و طلاق، حضانت، تابعیت، نسب و غیره اشاره کرد.
در صورتی که نقض حقوق شخص منجر به ضایع شدن حقوق مالی نیز بشود خواهان می تواند در کنار پیگیری حق شخصی خود حقوق از دست رفته مالی را نیز مطالبه نماید، مانند دعوای طلاق که به ذات خود، یک دعوای شخصی است اما به دلیل آن که مهریه نیز از ملحقات قرارداد ازدواج است می توان در ذیل رسیدگی به دعوای طلاق، دعوای مالی مطالبه مهریه را نیز مطرح نمود.
دعوای کیفری
در صورتی که جرمی واقع شود و فرد متضرر از جرم، خواهان مجازات مجرم باشد، دعوایی که به این دلیل در مراجع قضائی اقامه خواهد شد، دعوای کیفری نامیده می شود.
در دعوای کیفری لازم است قبل از آن که اقدام به اقامه دعوا و طرح شکایت شود ابتدا باید از جرم بودن عمل ارتکابی اطلاع حاصل شود و این که آیا عمل واقع شده مشمول تعریف جرم در قانون هست یا نه.
در قانون مجازات اسلامی جرم این گونه تعریف شده است: هیچ عملی جرم نیست مگر آن که قانون گذار آن عمل را تحت عنوان جرم شناخته و برای آن مجازات در نظر گرفته باشد. ماده ۲ قانون مجازات اسلامی مقرر میدارد: هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می شود.
با این تعریف برای آگاهی از اینکه عملی جرم انگاری شده و جرم تلقی می شود یا نه، باید به متن قانون مراجعه شود.
اعمالی مانند قتل، کلاهبرداری، زنا و فحشا، جعل و غیره از مواردی هستند که قانون آن ها را به عنوان جرم شناخته و برای آن ها مجازات معین کرده است.
هر چند دعاوی را به دعاوی حقوقی و کیفری تقسیم کرده اند اما لازم به ذکر است که در بعضی موارد عمل ارتکابی که مورد پیگیری قضایی واقع شده، می تواند ماهیتی دوگانه داشته باشد به این معنی که هر دو دعوای کیفری و حقوقی را شامل شود و قابلیت پیگیری هم زمان هر دو دعوا را داشته باشد مانند دعوای چک یا طلاق.
برای آن که افراد در پیگیری های قضایی خود با روند دادرسی طولانی و یا هزینه های زائد مواجه نشوند لازم است که تفاوت های این دو دعوا را بشناسند تا در هنگام اقدام به طرح دعوا با آگاهی از این که دادخواست و یا درخواست آنان شامل کدام دسته از دعاوی می شود به محاکم صالحه مراجعه کرده و نتیجه دلخواه خود را کسب نمایند.
تفاوت های اصلی و اساسی شکایت کیفری و دادخواست حقوقی
در این جا به عمده ترین و اصلی ترین مبانی تفاوت شکایت کیفری و دادخواست حقوقی پرداخته میشود. اما باید توجه نمود که تفاوت های این دو منحصر به موارد کلی و اساسی ذیل نخواهد بود.
مجازات دعوای کیفری
در دعوای کیفری هنگامی که تحقق جرمی برای دادگاه ثابت گردید با توجه به نصوص قانونی اقدام به تعیین مجازات می شود و فرد خاطی به مجازات عمل ارتکابی محکوم خواهد شد.
مجازات دعوای حقوقی
اعمال خلاف قانون حقوقی، فاقد مجازات هستند و در صورتی که دادگاه حکم به تضییع حقی نماید، دادگاه صرفا محکوم را مکلف به جبران حقوق از دست رفته خواهان می کند و نمی تواند برای او مجازات معین کند.
مجازات تنها برای اعمالی است که قانون به صراحت آن ها را جرم انگاری کرده و برای آن ها مجازات معین کرده است.
تفاوت در شکل و ارائه دعوای کیفری
به دلیل آن که دعاوی کیفری معمولا به صورت فوریت اقدام می شوند و نیاز به رسیدگی سریع دارند هیچ گونه قیدی نداشته و می توان آن را بر روی هر کاغذی نوشت و به محکمه ارائه نمود. حتی در مواردی نوشتن نیز به دلیل اهمیت سرعت عمل حذف شده و تنها به درخواست شفاهی بسنده می شود و در اولین فرصت ممکن بر روی کاغذ مستند می گردد.
تفاوت در شکل و ارائه دعوای حقوقی
دعوای حقوقی نیازمند سرعت عمل خاص در دعوای کیفری نیست و به همین دلیل باید مقررات خاصی در مورد شکل ارائه آن رعایت شود از جمله این که دادخواست حقوقی الزاما بایستی در فرم های مخصوصی که توسط دستگاه قضایی طراحی شده به دادگاه ارائه گردد و در صورتی که دادخواست در غیر فرم های مورد تایید محاکم باشد قابلیت رسیدگی را پیدا نخواهد کرد.
مرجع مراجعه در دعوای کیفری
دعوای کیفری به دلیل وجود مرحله تحقیق باید ابتدا در دادسرا طرح موضوع گردد و بعد از طی مراحل قانونی تحقیق توسط دادسرا به دادگاه ارجاع خواهد شد.
مرجع مراجعه در دعوای حقوقی
دعوای حقوقی مستقیما تقدیم به دادگاه می گردد و دادگاه تمامی مراحل مورد نیاز را انجام می دهد و نهاد دیگری در معیّت دادگاه حقوقی فعالیت نمی کند.
لزوم استفاده از وکیل در دعاوی کیفری
شکایت های کیفری به دلیل ذات خود و تأثیری که جرم و مجازات می تواند بر زندگی فردی اشخاص بگذارد این قابلیت را توسط قانون یافته است که هریک از طرفین بتواند تا سه وکیل برای خود گرفته و از خود دفاع کند.
در موضوعات خاصی آن قدر حضور وکیل پایه یک دادگستری مهم و تاثیر گذار است که محکمه بدون وکیل اقدام به محاکمه نکرده و در صورتی که فرد قادر به گرفتن وکیل نباشد و یا از گرفتن وکیل اجتناب کند دادگاه رأسا برای او وکیل خواهد گرفت.
لزوم استفاده از وکیل در دعاوی حقوقی
اما نیاز به وکیل در پرونده های حقوقی متفاوت است و به دلیل آن که موضوعات آن معمولا مسائل اعتباری است و از پیچیدگی برخوردار شده، نیاز به وکیل از این جهت احساس می شود. هر یک از طرفین دعوا در دعوای حقوقی می تواند تا دو وکیل به دادگاه معرفی نماید.
هزینه های دادرسی در دعاوی کیفری
هزینه دعاوی کیفری رقمی ثابت بوده که هر ساله تعیین و ابلاغ می شود که رقم آن نیز در مقایسه با هزینه های دادرسی حقوقی بسیار ناچیز است. این هزینه توسط ابطلال تمبر پرداخت می شود.
هزینه های دادرسی در دعاوی حقوقی
هزینه دعاوی حقوقی به موضوع مورد مناقشه بستگی دارد. هزینه دعاوی حقوقی در دادخواست هایی با موضوعات منقول سه و نیم درصد ارزش خواسته است که به صورت ابطال تمبر پرداخت می شود.
در دعاوی حقوقی با موضوع دادخواست های غیرمنقول هزینه دادرسی بر اساس ارزش معاملاتی ملک در هر منطقه توسط دادگاه تعیین می شود.
گذشت در دعاوی کیفری
به دلیل اهمیتی که برخی از جرایم دارند قانون گذار بعضی از آن ها را دارای جنبه عمومی دانسته و حتی در صورتی که شاکی خصوصی از آن گذشت نماید قانون آن را پیگیری خواهد کرد و در نهایت منجر به مجازات مرتکب جرم می شود. جرایمی مانند قتل، کلاهبرداری، آدم ربایی، رشوه وغیره.
گذشت در دعاوی حقوقی
دادخواست های حقوقی ناظر به روابط فردی افراد است و قانون گذار آن ها را مخل نظم عمومی ندانسته است. از این رو با گذشت خواهان، پرونده مختومه شده و هیچ مرجعی نمی تواند آن را پیگیری نماید.
ضمانت اجرای دعوت به دادگاه در دعاوی کیفری
در شکایت کیفری برای دعوت از متهم به دادگاه برای او برگه ای به نام احضاریه صادر می شود که فرد در صورت تخطی از زمان حضور و عدم حضور توسط قوای انتظامی جلب و به دادگاه فرستاده می شود.
ضمانت اجرای دعوت به دادگاه در دعاوی حقوقی
دعوت در دعاوی حقوقی فاقد ضمانت اجرایی است و در صورتی که فرد با دریافت برگه ای که به آن اخطاریه می گویند به دادگاه دعوت شد اما به هر دلیل از حضور سرباز زند هیچ اقدامی از جانب دادگاه صورت نگرفته و دادگاه بدون حضور او اقدام به دادرسی خواهد کرد.